Wadwerderweg

De Wadwerderweg heette vroeger slechts Wadwerderweg voor het gedeelte van Usquert naar Wadwerd. Met een grote boog over de noordkant van de wierde Wadwerd, die thans recht is afgesneden, liep de (gaand)weg van daar verder richting Warffum als Warffumerweg, met een tolhuis op het punt waar nu de Wadwerderweg overgaat in de Oostervalge van Warffum. Vlak bij het tolhuis stond eens een molen.

De grote boerderijen langs de huidige Wadwerderweg hebben bijna allemaal voorgangers in het binnenland.Lees meer

ls in 1823 de studenten Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp spreken van

"Beide zijden van de weg waren bezoomd met boerenplaatsen, alle zo groot en welgelegen …"

zou de indruk kunnen ontstaan dat er sindsdien niets is veranderd. Niets is echter minder waar. De studenten Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp verplaatsten zich over de gaandweg, de enige verbinding tussen Warffum, Wadwerd en Usquert. Deze weg volgde vooral het tracé van de oude dijk die daar sinds de twaalfde eeuw lag.
Vroeger stonden de (voorgangers van de) boerderijen, die nu langs de Wadwerderweg staan, vooral in het zuidelijker gelegen binnenland tussen Warffum en Wadwerd, dus op het oude land. Vanaf het jaar 1819 zijn de oude boerderijen noordwaarts verplaatst om het bedrijf dichter bij de grote inpolderingen te hebben. De verplaatsingen werden tevens aangegrepen voor de noodzakelijk geworden bedrijfsuitbreiding.
Door de schaalvergroting ging het boerenbedrijf aan steeds meer mensen werk bieden. In de drukste seizoenen waren er uiteindelijk wel bedrijven die aan meer dan 40 arbeiders werk boden. Deze arbeiders moesten ook worden gehuisvest.
In het westelijke deel van de Wadwerderweg lag de Oude Dijk ongeveer 25 meter ten noorden van de weg. Zo'n vijftig meter ten zuiden van de oude dijk (achter de huizen langs), ligt nog steeds de eeuwenoude (lager gelegen) Oude Tocht. De smalle strook land tussen Tocht en Oude Dijk leende zich minder voor de landbouw en werd door de boeren, die immers ook op het oude land grond hadden, na de bedrijfsverplaatsingen bij voorkeur gebruikt voor de bouw van arbeiderswoningen voor het personeel met een vast contract. Deze woningen werden afgewisseld door woningen van enkele zelfstandigen, zoals melkers, commissionairs, koppelbazen, enz.
In dit deel van de Wadwerderweg staat bij enkele boerderijen, doorgaans ter hoogte van de achtergevel van de grote schuur, nog de voormalige woning van de vaste eerste arbeider. Sommige zijn gesloopt, voordat het besef doordrong dat sprake was van cultureel erfgoed. De oudste voormalige arbeiderswoningen hier dateren van rond 1880.
Het oostelijke deel van de Wadwerderweg, ten zuiden van de N 363 richting het dorp, kent buiten de oude dorpskom een vrijwel aaneengesloten bebouwing met voormalige arbeiderswoningen die hier echter vaak dichter op elkaar staan dan de huizen ten noorden van de N363. Hierdoor hebben deze woningen, hoewel van jongere datum, uiterlijk hun oorspronkelijk karakter beter behouden dan de woningen ten noorden van de N363.

De kleine arbeiderswoningen worden, vooral in het dorp, afgewisseld met kapitale villa's, die daar zijn gebouwd voor rentenierende boeren die het bedrijf hadden verlaten. Het geheel van monumentale boerderijen, kapitale villa's en bescheiden voormalige arbeiderswoningen is zo uniek en karakteristiek voor Noord Groningen dat de gemeente Eemsmond enkele jaren geleden heeft besloten de gehele Wadwerderweg tot beschermd dorpsgezicht te benoemen.

Afdrukken